advertentie
De Hoevelaker André is op het eerste gezicht een buitenbeentje. De pensionado heeft al jaren een volkstuin en houdt van biologisch en biodivers tuinieren. En werkt mee op de moestuin. Hij is geen veteraan. Maar weet wel wat de veteranen meemaken. Zowel mentaal als fysiek heeft André het heel zwaar gehad. De route naar herstel, verwachtingen van anderen, maar vooral een plek voor jezelf vinden is hetzelfde wat een veteraan doormaakt. “Ik heb niet ervaren wat zij meegemaakt hebben. Dat is niet te vergelijken. Absoluut niet. Maar wij begrijpen elkaar. Laten elkaar met rust als dat nodig is. We hoeven niets te vertellen, maar kunnen ook open naar elkaar zijn.’’
Oude mannetjes
Bij veteranen denk je aan oud-Indiëgangers of aan de hoogbejaarde mannen die gediend hebben in de Tweede Wereldoorlog. Maar een veteraan is iemand die op uitzending is geweest voor Defensie. Daar zitten dus hele jonge mannen en vrouwen tussen. Ouden van dagen werken in de moestuin, zo wordt er vaak gedacht. Toch staan er achterin de tuin mannen die jong zijn. Ze zijn sportief, zitten goed in de spieren en hebben een stoer uiterlijk, al dan niet door hun tatoeages. En het zijn veteranen.
Buurman en buurman
André en Bart hebben elkaar nodig. Ze remmen elkaar als dat moet. Bart: “Als hij (André) veel last heeft van zijn rug, kan ik helpen als ik een goede dag heb. Maar hij moet dan wel af en toe zeggen: Nu is het mooi geweest!” Het was toevallig dat ze elkaar tegen kwamen. André: “Nou ja, toevallig. Ik denk dat het zo moest zijn.” André had een fors oppervlak van de tuin aan de Veenwal. De groente en het fruit wat er af kwam verkocht hij weer. “De aardbeien ruiken zo lekker als ze uit eigen tuin komen en komkommer heeft zelfs smaak!” zo vertelt André enthousiast. Hij had ervaren dat werken met je handen, resultaat zien zonder gevoel van druk van buitenaf hem het gevoel van nut gaf. Maar ook veel voldoening. Bart, woonachtig in Nijkerkerveen, was op zoek naar rust en ging kijken bij de moestuin van zijn buurvrouw: “Ik wist echt niet wat ik er mee moest en of ik daar wel aan ging beginnen. Maar ik ben maar gewoon begonnen.” Dat stuk grond lag naast de grond van André. Ze raakten in gesprek en merkten dat ze heel veel overeenkomsten hebben. En daarbij had André al veel ervaring met tuinieren en kon zo Bart helpen met de eerste stappen in de moestuin.
Missies
“Als marinier heb ik daadwerkelijk alles gedaan wat je kunt bedenken wat tijdens een uitzending gedaan moet worden. Ik heb voedselpakketten uitgedeeld tot explosieven verzameld en uitgeschakeld. We leefden continu in een adrenaline-rush en waren steeds alert. We werden een keer uitgenodigd door een jongen om langs te komen. We vertrouwden niets. Ik dacht; jaja, dan worden we weer in een val gelokt. Dan ga je er met een groep collega’s naartoe. Blijkt in de tuin van de jongen een hek gebouwd te zijn van zware mortieren en andere explosieven, op scherp. We hebben daar een nacht over moeten slapen om te bedenken wat daar mee te doen. We hebben dat veilig weten op te ruimen, dat was echt een grote klus. Zij hadden geen idee van het gevaar, maar ik des te meer. Het klinkt misschien als een kleine grappige belevenis, maar dat je constant bezig bent met de veiligheid voor anderen en jezelf is een uitputtende activiteit.”
Mis
Dat het niet goed ging, had Bart zelf heel goed door: “Maar je gaat maar door. Emoties kun je uitschakelen, werd mij geleerd.” Wanneer de adrenaline wegviel, ging hij die zelf opzoeken. “Ik reed veel en veel te hard, ging over de rand hangen bij een berg, zonder zekeringen, ik deed echt de gekste dingen. Onverantwoord gewoon.” Bart ging hulp zoeken toen hij thuis een steeds korter lontje kreeg en hij uitbarstte waar zijn kinderen bij waren. “Er is niets gebeurd, maar die uitbarsting was wel het punt dat ik besefte dat ik hulp nodig had. En die vond ik niet bij Defensie. Natuurlijk ga je alle trajecten in, die je wordt aangeboden. Ik heb verschillende psychologen bezocht. Er wordt PTSS* geconstateerd, maar je moet zelf maar uitvinden hoe je er mee omgaat, er is geen vast recept voor om aan je trauma’s te werken. Je wordt er nooit beter van. Als er veel vliegbewegingen zijn en er komt een helikopter over kan het ineens mis zijn. Terwijl er dan misschien al wel eerder van alles overgekomen is.” Het komt op de meest onverwachte momenten. Een hele eenvoudige ingreep in het ziekenhuis, werd één groot drama. Bart vertelt verder: “Ik werd wakker uit de narcose en als in een diavoorstelling kwam alles voorbij. Ik weet er zelf niets meer van, maar ik had alles van me af getrokken en uit me getrokken, stond op het bed in de uitslaapkamer. Ze hebben me met vier man plat moeten spuiten. En het gaat niet alleen om mij. Mijn hele gezin, al je naasten hebben er mee te maken. Gelukkig kan ik zeggen dat mijn vrouw en ik er sterk uit gekomen zijn. En dat is heel bijzonder.”
Stichting Return to Base
Bart deed in Amerika de Marine Corps Trials; sport met een groep mariniers (Wounded Warrior Regiment), die ook gewond of ziek zijn. Gelijken onder elkaar. “Ik voelde dat ik weer bij een groep hoorde en ik kon ook meedoen. Het voelde heel goed. En in mijn hoofd was het zaadje gepland dat dit ook in Nederland moest kunnen.” Later bij de Invictus Games, een Internationale organisatie voor WIS (Wounded, Injured en Sick) militairen, wist Bart het zeker: Dit ga ik doen in Nederland. Zo werd er een stichting opgericht waar sport, activiteiten met familie en lotgenoten centraal staan. “Een stichting waar we open zijn over wat er aan de hand is, maar ook respect hebben voor elkaar als we het even niet willen delen. Iedereen is welkom. Ik hou niet van hokjesdenken. Dus alle rangen, standen, divisies en veteranen van alle missies, gewond, ziek of wat dan ook, zijn welkom. Sport verbindt, sport verbroederd, maar het zorgt ook voor ontspanning en rust in je hoofd.” Het bleef niet alleen bij sport. Inmiddels worden er ook ouder- en kindweekenden georganiseerd. “De kinderen moeten dan zelf hun onderkomen opbouwen, ze krijgen een doek, wat touwen en stokken. Voordat we het weekend beginnen doen we een voorstelrondje. Je merkt dan dat vaders helemaal niet meer met hun kinderen praten. Door alle gebeurtenissen is er een afstand ontstaan.” Met een brok in zijn keel zegt Bart: “En dan hoor je zo’n jongen van een jaar of 10 roepen hoe gaaf het allemaal is naar zijn vader toe. En je ziet dat ze weer in verbinding zijn. Dan denk ik, die jongen heeft zijn vader terug. Dan is mijn weekend alweer geslaagd.”
Project moestuin
Het sporten met de veteranen is heel succesvol. Met zittend volleybal doen de teams mee op hoog niveau. Ondertussen bemerkte Bart dat niet alleen het sporten en het begeleiden van de mensen helpt, maar ook het werken in de moestuin veel rust brengt. “Ik kan hier echt al vroeg zitten en zie dan nog de reetjes achter de tuin weglopen, ik geniet van het eerste koolmeesje dat uitvliegt. Ik kan gewoon zitten en genieten van de stilte. Dat gun ik iedereen. Zo is de veteranenmoestuin ontstaan. Ik heb besloten om geen andere stichting op te richten, maar ‘project moestuin’ te beginnen onder de Stichting Return to Base.”
André en Bart werkten al samen op de tuin en André fluisterde Bart in, dat hij even bij de eigenaren moest buurten, die pal naast de tuinen wonen aan de Veenwal. Goed voorbereid met een projectplan onder zijn arm ging Bart naar Roos en Hein toe. “Ze stelden zomaar een stuk grond beschikbaar voor ons! Meteen op dat moment zelf al. Ik kon niet geloven dat ze dat voor ons wilden doen. Zonder er echt wat voor terug te krijgen. Vol ongeloof belde ik André op dat ze wel wat zagen in ons project.”
tekst gaat door onder foto
Hulp
Het wordt alleen maar groter. “Net kwam Jan van Veluw (ondernemer in Hoevelaken) hout brengen en een hele mooie loungebank. Dan kunnen we een onderkomen maken aan de achterkant van de tuin. Waar we onze groenten kunnen fermenteren, kunnen zitten en een kleine opslag hebben. Zomaar. Ik kan niet geloven dat mensen ons dit gunnen. Ook degene die jaarlijks de barbecue voor ons regelt, het is weliswaar ook een veteraan, maar hij staat ook belangeloos voor ons en onze gezinnen alles te bereiden. We kunnen ook niet zonder, want we hebben weinig geld in kas en zijn afhankelijk van de giften. Mensen als Hein en Roos, die echt meedenken om onze droom van een voedselbos willen verwezenlijken, een ondernemer die even heen en weer wil rijden voor ons, daar zijn we afhankelijk van. Maar geloven dat het ons gegund wordt, kan ik niet zomaar.”
Tekst gaat door onder foto
Van heinde en verre
Dat de veteranen Bart weten te vinden, blijkt wel uit het feit dat de mannen die er werken, uit het hele land komen. In de tuin zijn Laurens en Stefan aan het werk. Ze komen uit Almere en Bennekom. Ze zijn er echt iedere week te vinden. “Een vast item in mijn agenda,” wordt er terloops gezegd door Stefan. De reis zelfstandig ondernemen is te veel voor hem, maar met een zorgtaxi wordt hij heen en weer gebracht en komt dan ontspannen thuis. “Zo belangrijk voor hemzelf, maar zeker ook voor zijn thuisfront. Als we dat samen met elkaar kunnen bereiken, dan maken we de wereld een klein beetje mooier,” zegt Bart.
tekst door onder foto
Bart staat niet stil wat er in 10 jaar tijd allemaal is gebeurd. Maar realiseert zich wel dat hij nooit had kunnen bedenken dat hij in Nijkerkerveen zou wonen met zijn gezin en zijn rust en geluk haalt in de moestuin. Al kauwend op een muntblaadje, bedenkt hij zich hardop dat het wel heel mooi is wat hij met André samen bereikt heeft.
Meer informatie over de stichting is te vinden op de website van Return to Base.
*Als je iets engs of schokkends (een traumatische gebeurtenis) meemaakt en dat niet goed verwerkt, dan kun je PTSS (posttraumatische stressstoornis) ontwikkelen. Het voelt dan alsof de nare gebeurtenis je achtervolgt met nachtmerries en levensechte herinneringen (flashbacks). Je kunt je hierdoor zo slecht voelen dat het moeilijk is om de dagelijkse dingen te doen.
💬 Mail ons!
Heb jij een tip of opmerking? Mail naar de redacties: redactie@vrmg.nl of bel:
Redactie Nijkerk 0341-798298 | Redactie Nunspeet 0341-258133
