advertentie
Het is de nacht van 30 september op 1 oktober 1944. Een auto met Wehrmacht militairen wordt onder vuur genomen bij de Oldenallerbrug tussen Putten en Nijkerk. Bij het vuurgevecht komen een Duitse officier en verzetsman om het leven.
Meedogenloos
De Duitse generaal Friedrich Christiansen reageert meedogenloos. Het dorp is omsingeld en meer dan honderd Puttense huizen gaan in vlammen op. 659 mensen worden opgepakt en in de kerk opgesloten. 601 mannen, waaronder ruim twintig Nijkerkers, worden gedeporteerd naar Neuengamme. Slechts 48 van het totale aantal zullen levend terugkeren. Deze gruweldaad zal als een van de bekendste Nederlandse oorlogsverhalen de boeken in gaan.
Wat minder bekend is, zijn de gevolgen voor Nijkerk. Aangezien de aanslag op de officieren werd gepleegd op de grens van het Nijkerkse en Puttense grondgebied, nemen de Duitsers ook in Nijkerk maatregelen.
'Ik doe het niet'
De Nijkerkse burgemeester Bruins Slot krijgt het bevel om een lijst met veertig anti-Duitsgezinde Nijkerkers te maken. Hij weigert. De Duitsers dreigen de burgemeester dood te schieten, maar Bruins Slot blijft standvastig in zijn besluit. "Als het dan moet, dan liever door een Duitse dan door een Hollandse kogel", antwoordt hij op het bevel van de bezetter.
De Duitsers voeren de druk op en dreigen zijn vrouw en kinderen op te hangen aan de bomen voor het stadhuis. Toch blijft Bruins Slot weigeren en spreekt hij de historische woorden: "Ik doe het niet."
Vrouwen en kinderen
Daarop besluiten de bezetters zelf maar een lijst samen te stellen. Aan de hand van gegevens van de telefoondienst selecteren zij namen. Voornamelijk van vooraanstaande Nijkerkers, zij konden immers de telefoondienst betalen. Als de man des huizes niet thuis was werd de vrouw of een van de kinderen meegenomen.
Dagenlang zaten meer dan veertig mannen en vrouwen, inclusief burgemeester Bruins Slot, in onzekerheid opgesloten in de oude raadszaal. Zouden zij hetzelfde lot moeten ondergaan als de Puttenaren?
'Verlof'
Na een paar dagen kwamen de eerste vrouwen, waaronder de zwangere vrouw van dominee Pellikaan, weer vrij. De mannen moesten blijven. Af en toe mochten de gijzelaars wel een dag naar huis, onder het dreigement dat de andere gegijzelden ervoor moesten boeten als hij niet terugwam. Alle gijzelaars keerden dus netjes weer terug naar het stadhuis.
Dan besluiten de Duitsers dat het genoeg is geweest. Ook de mannen mogen terug naar huis. Sommigen zaten 61 dagen opgesloten. Op 1 december worden de laatste gijzelaars vrijgelaten. Nijkerk kan opgelucht ademhalen dat een ramp ter grootte van het buurdorp Putten bespaard is gebleven.
Herdenkingsraam
De Nijkerkse bevolking wil de gebeurtenis niet vergeten. In 1949 wordt in de oude raadszaal, die tegenwoordig dienst doet als trouwzaal, een herdenkingsraam onthuld. Op het raam is onder meer te zien hoe Putten in brand staat en de mannen worden afgevoerd. De engel op het raam blijft tot op de dag van vandaag een stil, maar krachtig symbool van verzet, moed en overleving.
Bekijk hieronder de video waarin Jan Cozijnsen van Museum Nijkerk uitleg geeft over het raam.
💬 Mail ons!
Heb jij een tip of opmerking? Mail naar de redacties: redactie@vrmg.nl of bel:
Redactie Nijkerk 0341-798298 | Redactie Nunspeet 0341-258133
