Veluwe Randmeer Mediagroep

Daar, in Arnhem, bevindt zich het epicentrum van de centrale examens voor het voortgezet onderwijs. In totaal vierhonderd vakdocenten bedenken samen jaar in, jaar uit de vragen voor de verschillende vakken. Dat is een nauwgezet en precies proces, zegt Saskia de Boer. Ze is toetsdeskundige geschiedenis bij het Cito en sinds 2017 betrokken bij het maken van de examens voor havo en vwo.

Maandelijks overleg

Want behalve de vierhonderd vakdocenten die vragen en antwoorden bedenken, zijn er ook nog eens achthonderd docenten betrokken die adviseren over de daadwerkelijke examenopgaven.

De Boer heeft maandelijks één dag overleg met 'haar' acht geschiedenisdocenten, afkomstig uit het hele land. "Er is wettelijk vastgelegd waaraan de examens moeten voldoen. De docenten vinden het erg leuk om binnen die kaders vragen te bedenken. Omdat ze zelf ook nog lesgeven in examenklassen, weten ze wat er speelt en of een vraag geschikt is."

In het maandelijkse overleg worden de vragen fijn geslepen, eventueel bijgesteld en gekeken of er voldoende balans, niveau en afwisseling is. Eén opgave wordt tijdens het hele proces gemiddeld zeven keer bekeken door vakdocenten. Vervolgens is het aan De Boer om het geheel - na bespreking in een zogeheten constructiegroep - aan elkaar te smeden tot een conceptexamen. Dat wordt voorgelegd aan het College voor Toetsen en Examens, die het examen goed moet keuren.

Goed beslagen ten ijs

Tussen de eerste conceptvragen en het daadwerkelijke examen zit gemiddeld anderhalf tot twee jaar. Dat is lang, erkent De Boer. De reden is dat het allemaal zorgvuldig moet. "Hoe zit het met de aangeleverde bronnen? Kunnen we die gebruiken? En hoe dan? Zijn ze goed vertaald? We moeten zeker weten dat we goed beslagen ten ijs komen. Het gevolg is dat we nu dus al de examens van 2026 klaar hebben. En dat is niet erg: de examenthema's voor havo en vwo zijn al een aantal jaar hetzelfde en blijven dat ook nog wel een paar jaar."

Klachtenlijn Laks open
Traditiegetrouw gaat op de eerste dag van de examens ook de klachtenlijn van het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (Laks) weer open. Het gaat om de 38ste editie van de eindexamenklachtenlijn. Scholieren kunnen bellen of mailen met klachten over bijvoorbeeld onduidelijkheden in een examen of de geluidsoverlast rondom de locatie. Jaarlijks wordt er tienduizenden keren door scholieren geklaagd.

Ze kan kort zijn over wat nu eigenlijk een goed examen is. "Als de examinanten in de volle breedte kunnen laten zien wat ze geleerd hebben. Natuurlijk, ook of de vragen de leerling op zijn eigen niveau uitdagen, eenduidig zijn en zelf geen vragen oproepen. Maar voor mij is uiteindelijk de maatstaf dat de leerling kan laten zien wat hij kan. Dan is een examen voor mij geslaagd."