Veluwe Randmeer Mediagroep

Wat je ziet, is meer dan stevige retoriek. Het is bewuste beïnvloeding — met technieken die je tot voor kort vooral tegenkwam in coachingssessies, verkooptrainingen en hypnotherapie: methoden uit NLP, oftewel Neuro-Linguïstisch Programmeren. Oorspronkelijk bedoeld om mensen te helpen hun gedrag te veranderen, trauma’s te verwerken of effectiever te communiceren. Later populair geworden dankzij mensen als Tony Robbins, de Amerikaanse motivatiespreker die miljoenen mensen inspireerde met zijn ‘krachtige mindset’-methode. Maar nu? Nu lijkt het alsof elke politicus er een spoedcursus in heeft gehad.

Woorden hebben kracht. Met taal geef je richting aan gedachten, emoties en overtuigingen. Je kunt exact dezelfde feiten op verschillende manieren verpakken — met een enorm verschil in effect. Denk aan de formulering: “We laten mensen aan hun lot over” tegenover “We geven mensen meer eigen regie.” Beide kunnen over precies hetzelfde beleid gaan, maar ze roepen totaal verschillende gevoelens op.

In het huidige debat draait het zelden nog om eerlijke informatie of het helpen van de burger om zelf een afgewogen mening te vormen. In plaats daarvan gaat het om het winnen van het frame. Wie het frame beheerst, beheerst het gesprek. En dus de publieke opinie.

Een frame is als een bril waardoor mensen naar de werkelijkheid kijken. En die bril bepaalt wat je wel en niet opmerkt. Als iemand eenmaal zo'n bril op heeft, ziet diegene alleen nog wat binnen dat frame past. Politici gebruiken dat strategisch — en soms onverbiddelijk: door suggesties als feiten te presenteren, door angst of boosheid op te roepen, of door zichzelf in de rol van held of martelaar te plaatsen. 

Veel van deze technieken doen denken aan het werk van Milton Erickson — arts, hypnotherapeut en grootmeester in subtiel, indirect taalgebruik. Erickson gebruikte taal om toegang te krijgen tot het onbewuste, om te helen en te bevrijden. Maar vandaag de dag zie je vergelijkbare technieken opduiken in media en politiek. Niet om te helen, maar om te sturen. Niet om te bevrijden, maar om te beïnvloeden. En dat roept vragen op. Wordt taal hier gebruikt in dienst van de burger — of in dienst van het eigen gelijk, of erger nog: het eigen belang?

Als therapeut of coach leer je deze technieken juist inzetten om mensen te helpen. Je werkt met trance, met gerichte aandacht, met een versmalde focus — om helderheid te creëren bij een innerlijk conflict. En precies dát zie je nu terug in het politieke debat: met emotioneel geladen oneliners wordt bewust een tunnelvisie gecreëerd. Eenzijdige focus, precies daar waar de spreker het wil hebben. En dat werkt, want het brein is snel — maar ook lui.

Ons brein zoekt de kortste weg van A naar B. Het houdt van overzicht, contrast en simpele verhalen. Het denkt in ‘goed’ en ‘fout’, ‘wij’ en ‘zij’, ‘veilig’ en ‘gevaarlijk’. En wie dat weet, gebruikt taal als breekijzer. Politici zetten precies genoeg spanning op het systeem om een reactie uit te lokken. Woorden worden wapens. En het publiek? Dat wordt geraakt — vaak zonder het te merken.

Maar dat hoeft niet zo te zijn. Taal is niet alleen een instrument van beïnvloeding, het is ook een brug. Met woorden kun je misverstanden oplossen. Je kunt nuances aanbrengen. Je kunt het grotere plaatje laten zien, in plaats van één gepolijst standpunt. Je kunt verbinden in plaats van verdelen. Als we dat willen.

De trend is al langer zichtbaar, ja. Maar dat betekent niet dat het zo moet blijven. Als we weten hoe het werkt, kunnen we het ook anders doen. En misschien is dat wel de belangrijkste boodschap: wees alert, luister met een kritisch oor, stel vragen. Laat je niet verleiden tot zwart-witdenken — ook niet als het prachtig verpakt is. Juist dan niet.

Woorden kunnen wonden slaan — of genezen. Ze kunnen muren bouwen — of bruggen.

Wij kiezen waarvoor we ze gebruiken.